koning naar raadzaal?

Begin dit jaar werd ik gepolst of ik wilde meedoen aan een 'meervoudige schetsopdracht', zoals dat officieel heet. Het ging om een ontwerp voor een portretbuste van Willem-Alexander, bestemd voor de raadzaal, in opdracht van het Maassluise gemeentebestuur. De gemeente had hiervoor nog twee andere professionele beeldend kunstenaars gevraagd. Uit de drie ontwerpen zou er één worden geselecteerd en de maker daarvan zou de opdracht krijgen om het definitieve ontwerp te maken.
Zeg daar maar eens nee tegen!

Dus toog ik gezwind aan het kleien en goot het eindresultaat in gips voor de beoordeling door de jury. Die bestond uit vertegenwoordigers van alle politieke partijen, de burgemeester als voorzitter. De beoordeling werd anoniem uitgevoerd. Ik weet niet wie mijn concurrenten waren, maar tot mijn grote vreugde werd mijn ontwerp met ruime meerderheid uitverkoren. 

Met nog meer energie stortte ik mij op het definitieve ontwerp, dat ik deze keer maakte in fijne witte chamotteklei (het voorlopig ontwerp maakte ik in grauwe rivierklei; de chamotte heeft het voordeel van een licht geruwd oppervlak, dat een levendiger uitstraling geeft). Onlangs heeft een afvaardiging van de opdrachtgever het resultaat goedgekeurd en inmiddels staat het bij de bronsgieter. Het wordt nog hard werken, want het bronzen exemplaar zal bij de eerste raadsvergadering, op 13 januari a.s., onthuld worden. De uitstraling van het bronzen beeld is onvergelijkbaar met het kleimodel, maar hierboven toch alvast een preview.

Bronsgieten
Er wordt vaak gevraagd hoe dat bronsgieten van zo'n portret nu eigenlijk gaat. 
Een portret wordt hol gegoten - een flinke kop in massief brons zou niet te tillen, en vooral: niet te betalen zijn. Maar hoe kom je nu van een massieve kop in klei of boetseerwas tot een holle bronzen kop? Hieronder een beknopte beschrijving.

Grofweg gaat het als volgt. Van de kop in klei - het positief - wordt eerst een mal gemaakt - het negatief. Het maken van die mal, die uit twee delen moet bestaan, wordt ook wel 'invormen' genoemd.

Hiernaast is te zien hoe ik het schetsontwerp heb geprepareerd om in twee scheidbare helften in te vormen. De wand met blikken plaatjes vormt de begrenzing van de beide mal-helften. 
Daarna gaat er een eerste laag gips tegenaan, dun, en met en vleugje waterverfkleur: bij het uithakken, later, fungeert die kleur als een signaal dat het origineel nabij is.
Dit eerste laagje moet goed dekken, zonder luchtbelletjes. Met name in oog-, neus- en oorholtes moet de gips er dus stevig tegenaan geworpen worden. Een hoop geklieder dus. Als die laag is uitgehard, volgen een tweede, een derde en eventueel een vierde laag, afhankelijk van de proporties. Hieronder is de eerste laag te zien.

Als het gips is uitgehard, worden de helften behoedzaam van elkaar getrokken. Er liggen dan twee negatieve helften van de kop, maar nog vol met klei, die er eerst met grote zorgvuldigheid uitgepulkt moet worden. Anders gaan alle randjes, ribbeltjes en andere nuances die je er nu juist in wilde hebben, verloren.

Als de mallen schoon zijn, worden ze weer aan elkaar bevestigd en kan er gegoten worden. In mijn geval heb ik het schetsontwerp massief in gips gegoten. 
De bronsgieter gaat vanaf dit moment echter anders te werk.

Overigens maakt de bronsgieter de mallen niet van puur gips, maar mengt daar gravel door met het oog op stevigheid en hittebestendigheid. In de negatieve mal giet de bronsgieter eerst hete gietwas. Door de mal te voortdurend draaien zorgt hij ervoor dat over de hele binnenkant een gelijkmatig laagje was komt. Als de was is gestold, vult hij de overgebleven holle kern op met gips en gravel. Daarbij zorgt hij voor een verbinding tussen buitenste mal en binnenste kern, om beide goed op hun plaats te houden.
Daarna verhit hij de mal en laat alle gietwas er volledig uitlopen.

Op de plaats van de gietwas wordt vervolgens het brons gegoten - dit gebeurt op ongeveer 1200 graden Celsius. Nadat het brons is afgekoeld, volgt de eindbewerking: het corrigeren van oneffenheden en het patineren, wat neerkomt op een versneld laten oxideren onder invloed van zuren en andere technieken, die meestal behoren tot het geheim van de bronsgieter.

Hoe raar de vertekening in een negatieve mal kan zijn, is hiernaast te zien. De tandenborstel waarmee de klei wordt weggepoetst lijkt rechtop in de neus te steken. In werkelijkheid ligt hij gewoon in de holle vorm. Moeilijk te zien hè?